Gonty to niewielkie deseczki z drewna iglastego, które przez wieki chroniły dachy przed niepogodą. Mimo, że krycie domów gontem jest jedną z najstarszych metod dekarskich, nadal wymaga wyjątkowych umiejętności zarówno od cieśli (przygotowanie deseczek) jak i dekarza (ułożenie gontów na dachu). Każdy pojedynczy gont przygotowywano ręcznie poprzez promieniste rozcinanie drewna wzdłuż włókien tak, aby z po jednej stronie deseczki powstał wąski klin, a po drugiej miejsce na wyżłobioną przez cieślę wpustkę. Następnie klepki kładziono starannie wbijając kliny we wpustki, aby ciasno na siebie nachodziły pokrywając szczelnie dach. Nas koniec gonty mocowano skórzanymi rzemieniami lub obciążano kamieniami.

Co ciekawe, historycznie występowanie gontów pokrywa się niemal idealnie z występowaniem lasów iglastych, ponieważ tylko pełne olejków eterycznych drewno świerków, jodeł lub sosen nadaje się do wyrobu odpornych na wilgoć i grzyby “deszczułek”. Ze względu na swoje właściwości oraz kunszt rzemiosła, gonty zawsze były więc drogim materiałem. Dawniej pokrywano nimi jedynie dachy szlachty i kościołów, dopiero z czasem mogli pozwolić sobie na nie zamożniejsi mieszkańcy wsi. 

Duże możliwości konstrukcyjne gontów pozwalały stosować je w świątyniach innych wyznań,  których dachy wymagały nietypowego kształtu. Ręcznie wykonane klepki idealnie sprawdzają się na zakrzywionych powierzchniach, dlatego kryto nimi często podlaskie cerkwie czy np. słynny meczet w Kruszynianach.. 

Dziś tradycyjne, drewniany gonty zastąpiły bitumiczne, ale wielu współczesne projektantów korzysta z dawnych technik nadając im nowe funkcje i design. Ciekawym projektem wykorzystującym współcześnie gonty jest Valetta House w Londynie. Górną część domu pokryto w całości drewnianymi gontami, ale zamiast tradycyjnego prostokątnego kształtu deseczek, wykonano je na kształt rybich łusek. Pozostawiony naturalny kolor drewna elewacji pięknie komponuje się z surową cegłą, która zdobi dolne partie budynku. Odważne połączenie tradycji i współczesności stało się lokalną gratką architektoniczną. 

Gonty mogą być wykorzystywane również w sztuce. Do twórców, którzy śmiało sięgają po inspiracje rzemiosłem i folklorem należy berlińska projektantka, orsi orban, twórczyni drewnianych struktur artystycznych MINTA. Tradycyjne ręczne żłobienie deseczek zastąpiły nowe technologie - materiał cięty jest laserowo, a projektowanie opiera się na oprogramowaniu 3D. Jednak - jak sama przyznaje artystka - nic nie dorówna pracy ludzkich rąk, dlatego poszczególne moduły składane są ręcznie z pieczołowitością dawnych rzemieślników aby oddać hołd tradycyjnym korzeniom jej sztuki. Elastyczne, niemal przelewające się przez palce gontowe struktury tworzone przez orsi orban, tylko potwierdzają jakie bogactwo zastosowań kryje się w technikach sprzed wieków...

Jeśli tylko wyjrzymy poza ich funkcjonalność aby dojrzeć w nich piękno.

CREDITS
Structure design by Orsi Orban / @orsibanddesign
Valetta House by French + Tye / www.area-arch.it
Shingles – Gonty Wiadomosci Konserwatorskie Województwa Lubelskiego
Korolowa Chata / @KorolowaChata